Historia Góry Chełmskiej

Góra Chełmska koło Koszalina jest najwyższym (ok. 137 m n.p.m.) wzniesieniem morenowym na całym południowym wybrzeżu Bałtyku aż do granic Holandii włącznie. Jej historia religijna sięga wczesnego średniowiecza (VIII w.). Już wówczas, jako wyróżniające się wysokością wzniesienie, była miejscem sprawowania pogańskiego kultu Pomorzan. Ten jej charakter przetrwał i rozwinął się w czasach chrześcijańskich. Zachodniopomorski książę Bogusław II powierzył norbertanom z Białoboku k. Trzebiatowa misję kontynuowania chrystianizacji Pomorza Środkowego i Zachodniego, rozpoczętą przez św. Ottona, biskupa z Bambergu. W akcie nadania zakonowi posiadłości w 1214 roku jest mowa o wsi Koszalin przy Górze Chełmskiej. Akt ten potwierdza bulla z 1217 r. wymieniająca Górę Chełmską z wsiami do niej przynależnymi. W tym okresie istniała już na Górze świątynia pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, która od roku 1278 pełniła rolę kościoła parafialnego.

Po norbertanach kaplicę na Górze Chełmskiej oraz parafie w Koszalinie, Jamnie i Kraśniku przejęły cysterki. W tym czasie (od XIV – XV w.) Góra Chełmska stała się głośnym i sławnym miejscem odpustowym i pątniczym, do którego ściągały pielgrzymki z całego Pomorza, a także z ówczesnej chrześcijańskiej Europy. W 1398 roku nadano jej przywileje odpustowe, które później, w XV w. wielokrotnie ponawiano i poszerzano. Tu pielgrzymowała i miała objawienia bł. Dorota z Mątowów Wielkich. Za pozwoleniem władz miejskich i kościelnych w 1431 roku przystąpiono do budowy nowej, znacznie większej świątyni.

Góra Chełmska figuruje jako miejsce pątnicze na najstarszej mapie dróg chrześcijańskiej, średniowiecznej Europy, tzw. „Mapie drogi do Rzymu”, wykonanej przez norymberskiego zegarmistrza Erharda Etzlauba, wydrukowanej w 1500 roku. Jest tam umieszczona wśród innych miejscowości odpustowych i pątniczych, jak np. Akwizgran, Wilsnach, St. Lorento. Ruch pątniczy był szczególnie nasilony w XV w., mówi o tym m.in. cmentarz na Górze, na którym – pośród wielu innych – odkryto groby pielgrzymie.

Bogate dzieje kaplicy pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny przerwała reformacja. Po uchwale sejmiku stanów pomorskich w Trzebiatowie w 1534 r. protestantyzm stawał się z wolna wyznaniem panującym na Pomorzu. Kaplica i kościół uległy zniszczeniu prawdopodobnie pod koniec XVI wieku. Pamięć o Górze Chełmskiej pozostała jednak bardzo żywa w świadomości mieszkających tu wiernych. Część ludności katolickiej podejmowała próby odbudowania maryjnego ośrodka, jednakże przez dziesięciolecia nie uzyskano na to pozwolenia władz.

Następne wieki przechowały prawdę o Górze Chełmskiej

Pamięć o jej bogatej przeszłości jest żywa do dziś. Po drugiej wojnie światowej i włączeniu ziem Pomorza Środkowego do Polski w 1945 roku, wielu mieszkańców Koszalina zaczęło odszukiwać i gromadzić starannie ślady mówiące o historii miasta i Góry Chełmskiej.

Nowe odkrycia archeologiczne i podjęcie badań wykopaliskowych w latach 1959-62 wpłynęły na zwiększenie akcyjności Góry Chełmskiej i nadały jej znaczenia naukowego, tym bardziej, że prace te przypadły na okres uroczystych obchodów Milenium Chrztu Państwa Polskiego. W 1972 roku została utworzona Diecezja Koszalińsko-Kołobrzeska. Pierwszy Ordynariusz diecezji, ks. bp Ignacy Jeż (1914-2007), wielokrotnie zwracał się z prośbą o przekazanie Kościołowi Góry Chełmskiej, jako dawnego miejsca odpustowego i pątniczego. Jednak przez 18 lat spotykał się z odmowną odpowiedzią władz miejskich i wojewódzkich.

Dopiero w 1990 roku ks. Biskup otrzymał od władz odpowiedź pozytywną. Góra Chełmska, jako historyczne miejsce pielgrzymkowe, została zwrócona Kościołowi. Władze diecezji szukając odpowiedniego duchowego i materialnego zabezpieczenia dla Góry Chełmskiej, zwróciły się z prośbą do Szensztackiego Instytutu Sióstr Maryi o podjęcie duchowej i materialnej opieki nad tym starodawnym miejscem kultu. Siostry szensztackie podjęły wezwanie Bożej Opatrzności i założyły na Górze swoją filie, a w rok później zbudowały tam, zgodnie z charyzmatem Instytutu i całego Dzieła Szensztackiego Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej.

Czytaj więcej o Sanktuarium Przymierza